Brievenbussen verdwijnen in rap tempo uit het straatbeeld, maar brievenbusfirma’s floreren in Nederland. Ondanks schuchtere maatregelen van de overheid om de populariteit van Nederland als fiscale sluiproute terug te dringen, telt Nederland nog altijd zo’n 12.400 van deze loketten voor belastingontwijking. “Doorstroomvennootschappen” worden ze genoemd – en dat is precies wat ze zijn.
Denkend aan Holland ziet je brede kapitaalstromen die razendsnel door brievenbusfirma’s stromen, om de beroemde dichtregel van Marsman te parafraseren.
Deze ruim twaalfduizend brievenbusfirma’s beheren een balanstotaal (het totaal aan bezittingen) van maar liefst 4.500 miljard euro. Dat is, om de orde van grootte aan te geven, pakweg vijfenhalf keer de omvang van de Nederlandse economie en meer dan tien keer zo veel als het balanstotaal van Shell.
Het opgeblazen balanstotaal van de brievenbusfirma’s vloeit voort uit hun reden van bestaan. Een voorbeeld: een (buitenlands) bedrijf richt een brievenbus-bv op in Nederland. Deze krijgt een groot aandelenpakket in een ander bedrijfsonderdeel (bezit), met een lening van het bedrijf als tegenpost (schuld). Het aandelenpakket geeft recht op dividenden, rente- of royalty betalingen die fiscaal niet of nauwelijks belast zijn in Nederland, de rente op de schulden kan worden afgetrokken van de winst. De bv maakt deze betalingen vervolgens over naar een brievenbusfirma in een belastingparadijs waar geen vennootschapsbelasting wordt geheven, of naar het vestigingsland van het bedrijf. Een kwart van de geldstroom uit Nederlandse brievenbusfirma’s gaat naar belastingparadijzen, een vijfde naar de Verenigde Staten, de rest naar Groot-Brittannië, Luxemburg, Zwitserland, Ierland en ander landen.
Amerikaanse multinationals zijn verreweg de grootste afzonderlijke gebruikers van brievenbusfirma’s in Nederland: 55 procent van de uitgaande geldstroom is te herleiden tot moederbedrijven in de Verenigde Staten (zie schema).
Jaarlijks stroomt € 170 miljard aan rente-, royalty- en dividendbetalingen via Nederlandse brievenbusfirma’s met als doel elders belastingen te ontwijken. Hierdoor derven andere landen in de wereld naar schatting 26,5 miljard euro per jaar aan belastinginkomsten.
Levert dit Nederland iets op? Nou, nee.
Vrijwel geen werkgelegenheid. Brievenbusfirma’s hebben in Nederland tussen de drie- en vierduizend mensen in dienst. Dit komt neer op één werknemer op vier à drie brievenbusfirma’s. Brievenbusfirma’s zonder personeel bestaan uitsluitend bij gratie van een inschrijving bij de Kamer van Koophandel.
Indirect verschaffen brievenbusfirma’s werk aan notarissen, advocaten, fiscalisten, beheerders van trustbedrijven en zogenoemde formation managers, firma’s die shell companies, nepbedrijven, oprichten in belastingparadijzen.
De vennootschapsbelasting die brievenbusfirma’s in Nederland afdragen bedraagt 650 miljoen per jaar, een schamele 0,2 procent van de totale belastinginkomsten.
Het grootste effect van de 12.400 brievenbusfirma’s is de internationale reputatieschade die ze Nederland bezorgen als een van de belangrijkste routes voor belastingontwijking voor ondernemingen ter wereld.
Op de jaarlijkse lijst van belastingparadijzen van Tax Justice Network staat Nederland op de vierde plaats: na de Kaaiman eilanden, de Britse Maagdeneilanden en Bermuda. Schrap deze voormalige Britse kolonies, tropische eilanden met stranden en palmbomen, en Nederland staat op #1.
Bron: Rapport van de Commissie Doorstroomvennootschappen: Op weg naar acceptabele doorstroom (november 2021)
